NataliaS
W zbiorach Książnicy Cieszyńskiej zachowały się notatki cieszyńskiego prefekta – Księdza Szersznika. Oprócz obszernych wypracowań kryją one mnóstwo niepozornych wpisów. Są do nich zaliczane są rozsiane w kilku miejscach notatki, a wśród nich prawdziwy skarb – jak dotąd najstarszy zidentyfikowany słownik gwary cieszyńskiej.
Leopold Jan Szersznik był typem XVIII-wiecznego uczonego, polihistora posiadającego wiedzę w wielu obszarach ówczesnej nauki. W obszarze jego zainteresowań leżało wiele zagadnień, czasem bardzo odległych od siebie dziedzin wiedzy. Wśród jego notatek znajdziemy m. in. takie, które dzisiaj należałoby przypisać do dziedziny językoznawstwa.
Z opracowania autorstwa Książnicy Cieszyńskiej wynika, że księdza Szersznika zainteresowała również polszczyzna, czyli język, który nie jest na ogół kojarzony z osobą cieszyńskiego prefekta.
Mamy do dyspozycji sporządzony ręką Leopolda J. Szersznika bardzo ciekawy, zawierający niemieckie tłumaczenie słowniczek gwary cieszyńskiej, obejmujący zestaw słów i zwrotów jakim posługiwano się w rozmowach z małymi dziećmi. Część spośród wyrazów ze słownika Szersznik uwzględnił nie zaopatrując ich jednak w tłumaczenia.
Fakt, iż takie notatki Szersznik spisał dwa razy, wskazywać może, że nie powstały one przypadkowo, ale że stanowiły element jakiegoś szerszego zamysłu.
Zobacz słownik Cieszyńsko-Niemiecko-Polski:
Poniższy słownik jest najstarszym słownikiem gwary cieszyńskiej, który jest wyjątkowy ze względu na jego zawartość. Słownik jest uszeregowany w porządku alfabetycznym, z tłumaczeniem na język niemiecki i opatrzony przekładem na ogólny język polski.
| Po naszyimu: | Po niemiecku: | Po polsku: |
| Bacać | Schlagen | uderzyć |
| Be, Bekany | Garstig | brzydki |
| Bu | Kalt | zimno |
| Buba v[el]. Bubok | Gespenst | straszydło |
| Buby | Läuse | wszy |
| Buchnuć | fallen | upaść |
| Bumbać | Trinken | pić |
| Ciaciany | Schön | ładny |
| Ciocia | Muhme | ciotka |
| Cipci | Hühnel | kurka, kurczak |
| Ćiućia | ein Hund | pies |
| Ciucie | schön | ładnie, dobrze |
| E | Gut | dobrze |
| Fe | verbrennt | parzyć |
| Haba | Brod | chleb |
| Hacy | Mantel | płaszcz |
| Hajac | Streicheln, liebkosen | gładzić, pieścić |
| Halu | Geld | pieniądze (monety) |
| Hele | Kühe oder Muh | krowy lub muczeć |
| Hety | Pferde | konie |
| Hetać | Fahren | jechać |
| Hopać | Hüpfen | skakać |
| Hula | Wiege | kołyska |
| Hulacz | Wiegen | kołysać, huśtać |
| Hussiać | schaukeln | huśtać się |
| Japťio | Apfel | jabłko |
| Kossiać | frohlocken | cieszyć się, klaskać |
| Kululu | ein Rad | koło |
| Kutzia | Katze | kot |
| Lala | Jede Person | ktoś (każda osoba) |
| Liwa | Gans | gęś |
| Lulu | Nüße | orzechy |
| Mama | Mutter | matka |
| Mee | Schaf | owca |
| Mlimli | Milch | mleko |
| Nunia | Messer | nóż? |
| Nussie | Schweine | świnie |
| nynać | Schlafen | spać |
| Papać | Eßen | jeść, jedzenie |
| Pobekac | sich beflecken | pobrudzić się |
| Popa | Mütze | czapka |
| Ptapta | Vogel | ptak |
| Si | Heiß | gorące, parzy |
| Siupać | Sitzen | siedzieć |
| Tanać | Tanzen | tańczyć |
| Tata | Vater | ojciec |
| Tutać | Trinken | pić |
| Uja | Vetter | wuj, dorosły krewny |
| Wawa | Es thut wehe | boleć |
Fragment słownika w oryginale:
Więcej o notatkach i dokumencie w artykule:
Źródło: Książnica Cieszyńska