100 lat temu w Cieszynie narodziła się Polska…

100 lat temu w Cieszynie narodziła się Polska…

Przewrót

Noc z 31 października na 1 listopada 1918 r. była w Cieszynie, nawet jak na tę porę roku, wyjątkowo nieprzyjemna – zimna i dżdżysta. Poza tym jednak, nic nie wyróżniało jej od wielu podobnych. A jednak! Miała ona przynieść mieszkańcom miasta i całego Śląska Cieszyńskiego prawdziwą rewolucję. Wraz ze zmierzchem 31 X 1918 r., nastał koniec pewnej epoki. Jak spostrzeżono o świcie dnia następnego, na tzw. Wieży Piastowskiej, nie powiewał już dumnie żółto-czarny sztandar austriackich cesarzy, lecz biało-amarantowa chorągiew. Trzepocząc na wietrze, zwiastowała ona wszem i wobec, iż oto zgasła w Cieszynie gwiazda Habsburgów, a Śląsk Cieszyński, po sześciu wiekach rozłąki, wraca do Polski!

Co takiego wydarzyło się w noc z 31 października na 1 listopada 1918 r. w Cieszynie? Wtedy to polscy spiskowcy – oficerowie i szeregowcy armii cesarskiej, dokonali buntu przeciw państwu austro-węgierskiemu. Tuż po 21.00 opanowali oni koszary, magazyny z bronią oraz wszystkie kluczowe obiekty w mieście, przejmując nad nim kontrolę. Austriackie władze wojskowe były bezsilne – skapitulowały. Zamach się powiódł. Odtąd władza na Śląsku Cieszyńskim należała do Polaków, w imieniu których rządy sprawowała Rada Narodowa Księstwa Cieszyńskiego. Dzięki odwadze, jaką wykazali się cieszyńscy Polacy, Cieszyn był trzecim miastem na ziemiach polskich (zaraz po Tarnowie i Krakowie), które wyzwoliło się spod obcego panowania. W ten sposób ziemie Księstwa Cieszyńskiego stały się jednym z zalążków tworzącej się Niepodległej Polski.

To, iż w Cieszynie pomyślnie i bezkrwawo (!) przejęto władzę z rąk austriackich, zawdzięczamy przede wszystkim oficerom – polskim patriotom, którzy podjęli ryzyko przewrotu. Byli to nieomal sami cieszyniacy (tutaj urodzeni lub od lat zamieszkali), przed wojną – miejscowi nauczyciele. O śmiałości przedsięwzięcia, jakiego się podjęli, świadczą liczby. Dość powiedzieć, iż łączna liczba oficerów-Polaków w cieszyńskim garnizonie, nie przekraczała 30 osób, podczas gdy oficerów narodowości niemieckiej było 210 (!). Również wśród ok. 2 tys. podległych im żołnierzy, m.in. także Czechów i Ukraińców, Polacy stanowili mniejszość. Tak więc, mimo, iż w październiku 1918 r. staruszka-Austria chwiała się już w posadach, podjęli się nie łatwego zadania. Należy docenić także to, iż zdołali uprzedzić i udaremnić zamachy, jakie równocześnie szykowali oficerowie czescy i niemieccy. Pierwsi, zaplanowali dokonanie przewrotu i przejęcia władzy w Cieszynie o północy 31 października, drudzy następnego dnia o godzinie 9.00 rano. Dzięki sprawnej akcji Polaków, nie tylko nie doszło do walki pomiędzy żołnierzami różnych narodowości, ale przeciwnie – do współpracy podczas likwidowania struktur państwa austro-węgierskiego. Dzięki temu, dowództwo cieszyńskiego garnizonu, na czele z płk. Johannem Gerndtem, widząc, iż ich sytuacja jest beznadziejna, oddało władzę, zyskując w zamian możliwość błyskawicznego opuszczenia Cieszyna  – pisał przed kilku laty na łamach Gazety Codziennej W. Grajewski.

Akcja polskich oficerów i żołnierzy, przeprowadzona w nocy z 31 X na 1 XI 1918 r., była nie tylko zwieńczeniem czterech lat wysiłków i ofiar, jakie dla sprawy narodowej ponosiła ludność Śląska Cieszyńskiego. Była bowiem de facto zwieńczeniem drogi wytyczonej już około 1848 roku przez Pawła Stalmacha, Andrzeja Cinciałę i dziesiątków innych przedstawicieli śląskiego ludu, którzy postanowili bronić swojego języka, i tożsamości przed germanizacją, przyjmując tym samy polską świadomość narodową.

Upamiętnienie

Wydarzenia z nocy z 31 października na 1 listopada, a więc obalenie przez Ślązaków cieszyńskich rządów Austrii (oraz przyczyny tego zjawiska – radykalizowanie się poglądów elit i nastrojów szerokich mas miejscowego społeczeństwa) było tematem gry miejskiej zorganizowanej przez Polskie Towarzystwo Historyczne Oddział w Cieszynie oraz Macierz Ziemi Cieszyńskiej. 

W piątek 26 X 2018 roku Cieszyn i jego mieszkańcy zatrzymali się w biegu dnia codziennego przeniesieni do odległych wydarzeń, które rozegrały się w mieście nad Olzą przed wiekiem. Wszystko za sprawą gry miejskiej „Śladem bohaterów #Cieszyn1918”, która przypomniała Cieszyniakom chwalebne epizody z przeszłości, będące wkładem ich ojców w odzyskanie przez Polskę niepodległości. 

Do wzięcia udziału w zawodach zaproszono grupy młodzieży, tworzących reprezentacje poszczególnych cieszyńskich szkół średnich, z myślą by kształtować wśród młodego pokolenia Cieszyniaków pamięci o lokalnych bohaterach oraz postaw nowoczesnego patriotyzmu. Gra łączyła elementy edukacyjne i przygodowe.

Właściwy dla ducha epoki klimat zapewniały grze takie elementy jak: mapy Cieszyna z 1909 roku, jakimi posługiwali się uczestnicy, którzy musieli odnaleźć m.in. takie ulice jak: Muntzgasse, Kronprinzessin Stephaniestraße, Bobreckergasse itd., wszystko po to by dotrzeć do kolejnych postaci historycznych, w które za sprawą strojów i rekwizytów z epoki, wcielali się wolontariusze, wiernie odtwarzający role postaci historycznych (m.in. na podstawie zapisków pamiętnikarskich itp.) zaangażowanych w przewrót wojskowy i polityczny.

Wśród postaci, które na swojej drodze spotkali uczestnicy gry byli: Bernard Adamecki (wówczas jeszcze student – w tej roli Wojciech Święs); drukarz i twórca samoobrony/bojówki polskiej Karol Kiebel-Kobarski (Jarosław Jot Drużycki); oficer Legionów, nauczyciel, a później sekretarz RNKC i zwierzchnik straży obywatelskich – Feliks Hajduk (Stefan Król); jeden z kierowników Kasy Oszczędności i Zaliczek oraz szef tajnej placówki Ligi Narodowej – Ignacy Domagalski (Bronisław Brudny); inicjatorka powstania Rady Narodowej, „wielka buntowniczka” – Zofia Kirkor-Kiedroniowa (Agata Majewska); twórca planu zamachu wojskowego w cieszyńskim garnizonie – Ludwik Skrzypek (Szymon Pilch); członkowie Rady Narodowej – frakcji katolickiej Maria Sojkowa (Marta Kawulok) oraz socjalistycznej (Tadeusz Reger); kluczowi członkowie wojskowego sprzysiężenia – por. Franciszek Barteczek (Stanisław Białecki); por. Jerzy Szczurek (Krzysztof Fober) oraz Gustaw Morcinek (Sebastian Kukuczka) i por. Klemens Matusiak (Wojciech Grajewski), oczekujący niecierpliwie na zebraniu oficerskim w Domu Narodowym informacji o możliwości rozpoczęciu przewrotu.

Udział w grze wzięło dziewięć drużyn reprezentujących sześć cieszyńskich szkół średnich. Z najlepszym wynikiem ukończyły dwie drużyny: – I reprezentacja I LO im. Antoniego Osuchowskiego w Cieszynie oraz Zespół „Piłsudski” z ZSEG im. Macierzy Szkolnej w Cieszynie. Na kolejnym miejscu uplasowała się drużyna „Surferek” ze Szkoły Organizacji i Zarządzania w Cieszynie.

Organizatorzy chcieli złożyć serdeczne podziękowania wszystkim uczestnikom, jak i wolontariuszom oraz partnerom i sponsorom gry miejskiej „Śladem bohaterów #Cieszyn1918”, m.in.: Bankowi Spółdzielczemu w Cieszynie oraz Starostwu Powiatowemu i Urzędowi Miasta w Cieszynie.

Gra zrealizowana została jako element cyklu akcji edukacyjnych PTH w Cieszynie, pt. „W poszukiwaniu korzeni. Ślązaków cieszyńskich drogi do Polski”, realizowanego dzięki dofinansowaniu ze środków Muzeum Historii Polski w Warszawie w ramach Programu „Patriotyzm Jutra”.

więcej informacji: http://www.pth.cieszyn.pl/

Zagłosuj!

13 punktów
Fajne Nie lubię

Razem głósów: 11

Fajne: 9

Procent fajnych głosów: 81.818182%

Słabe: 2

Procent słabych głosów: 18.181818%

Ten wpis został dodany przez jednego z czytelników lub redakcję. U nas każdy może dodać coś od siebie:) Dodaj swój własny wpis!